Driverless Vehicles for Agro Industry

 

Driverless Vehicles for Agro Industry 

AutoAgri is a company that has developed a driverless implement carrier that can be used in agriculture. This vehicle is designed to automate many tasks on a farm, making it more efficient and cost-effective. Here are some key features of AutoAgri's driverless implement carrier:

Autonomous operation: The vehicle is equipped with advanced sensors, cameras, and other technologies that allow it to operate autonomously. It can navigate through fields, avoid obstacles, and follow predetermined routes.

Versatility: The implement carrier can be used for a wide range of tasks, such as plowing, planting, harvesting, and spraying. It can also tow trailers and other equipment.

Energy-efficient: The vehicle is powered by an electric motor, making it more energy-efficient than traditional tractors. It also has a regenerative braking system that helps to conserve energy.

Precision agriculture: The implement carrier can be programmed to apply fertilizer, pesticides, and other inputs with a high degree of precision. This can help to reduce waste and improve crop yields.

Data collection: The vehicle can collect data on soil conditions, crop health, and other factors that affect farming. This data can be used to make more informed decisions about planting, harvesting, and other operations.

Safety features: The implement carrier is designed with safety in mind. It has emergency stop buttons, obstacle detection sensors, and other features to prevent accidents.

Overall, AutoAgri's driverless implement carrier has the potential to revolutionize agriculture by making it more efficient, sustainable, and productive.

Advantages:

1.Increased efficiency: The driverless implement carrier can operate around the clock, without the need for breaks or rest. This can lead to increased efficiency in farming operations, as tasks can be completed more quickly and with greater accuracy.

2.Cost savings: The implement carrier can reduce labor costs by eliminating the need for human operators. It can also save on fuel costs, as it is powered by electricity and has regenerative braking.

3.Precision agriculture: The vehicle can be programmed to apply inputs with a high degree of precision, which can lead to better crop yields and reduced waste.

4.Safety: The driverless implement carrier is equipped with safety features such as obstacle detection sensors and emergency stop buttons, which can prevent accidents and improve safety.

5.Data collection: The vehicle can collect data on soil conditions, crop health, and other factors that affect farming. This data can be used to make more informed decisions about planting, harvesting, and other operations.

Disadvantages:

1.High cost: The driverless implement carrier is a relatively new technology and can be expensive to purchase and maintain.

2.Limited adaptability: The vehicle is designed for use in specific types of farming operations, and may not be adaptable to other tasks. 3.Dependence on technology: The implement carrier relies on advanced technology, which may not be reliable in all situations. It may also require specialized training to operate and maintain. 4.Job loss: The driverless implement carrier eliminates the need for human operators, which could lead to job loss in the farming industry.

5.Legal and regulatory challenges: There may be legal and regulatory challenges associated with the use of driverless vehicles in agriculture, including safety and liability concerns.

Vegan Cactus Leather : A New Agrobased Business

 

Vegan Cactus Leather : A New Agrobased Business

Vegan leather made from cactus is a sustainable and cruelty-free alternative to traditional leather. The material is derived from the nopal cactus, which is abundant in Mexico and requires very little water to grow. The cactus leaves are harvested without harming the plant, and the fibers are then processed into a leather-like material that can be used to make a wide range of products, including bags, shoes, and clothing.

One of the advantages of cactus leather is that it is biodegradable, meaning that it will break down naturally over time and will not contribute to landfill waste like traditional leather. Additionally, cactus leather is more environmentally friendly than synthetic leather, which is often made from petroleum-based materials and can take hundreds of years to decompose.

Overall, cactus leather is an innovative and sustainable material that offers a viable alternative to traditional leather. As the demand for ethical and sustainable products continues to grow, it is likely that we will see more products made from cactus leather in the future.

Yes, it is possible to make vegan leather from cactus. The material is commonly known as "cactus leather" or "vegan cactus leather." It is made from the leaves of the nopal cactus, which is native to Mexico.

The process of making cactus leather involves harvesting the mature leaves of the cactus, cleaning and processing them, and then using a combination of natural and synthetic materials to create a leather-like material. The resulting material is eco-friendly and sustainable, as it does not require the use of animals and can be produced without the use of harmful chemicals.

Cactus leather is becoming increasingly popular as a sustainable alternative to traditional leather, which is often associated with environmental degradation and animal cruelty. It is a durable and versatile material that can be used in a variety of products, including clothing, accessories, and furniture. Additionally, it has a unique texture and appearance that makes it a desirable choice for those looking for something different from traditional leather.

 Difference between vegan leather and traditional leather:

Vegan leather and traditional leather differ in their composition, production processes, and environmental impact.

Composition:

Vegan leather is typically made from synthetic or plant-based materials, such as polyurethane, PVC, or cactus, whereas traditional leather is made from animal hides. Vegan leather is therefore free from animal-derived materials, making it suitable for people who follow a vegan lifestyle or are concerned about animal welfare.

Production Processes:

The production of traditional leather involves a series of chemical-intensive processes, including tanning, dyeing, and finishing, which require significant amounts of water and energy. In contrast, the production of vegan leather generally involves fewer chemicals and is less resource-intensive. However, it is worth noting that some types of vegan leather, such as those made from PVC, can be harmful to the environment and human health.

Environmental Impact:

Traditional leather production has a significant environmental impact. It is associated with deforestation, greenhouse gas emissions, water pollution, and the use of harmful chemicals. In comparison, vegan leather is often marketed as a more sustainable and eco-friendly alternative to traditional leather, especially when made from plant-based materials.

In summary, the main differences between vegan leather and traditional leather are their composition, production processes, and environmental impact. Vegan leather is made from synthetic or plant-based materials and is generally less resource-intensive and eco-friendly, while traditional leather is made from animal hides and is associated with significant environmental impact.

Can India produce vegan leather

Yes, India can manufacture vegan leather. In fact, India is one of the world's largest manufacturers and exporters of leather products. However, with the growing demand for sustainable and cruelty-free products, many Indian companies are now also exploring the production of vegan leather.

India has a thriving textile industry and a rich tradition of working with plant-based materials, making it well-positioned to produce vegan leather made from plant-based materials such as pineapple, mushroom, and cactus. Several Indian companies have already started producing vegan leather using these materials, and there is potential for more companies to enter this market as the demand for sustainable products continues to grow.

Additionally, India has a large number of skilled artisans and craftsmen who are adept at working with leather and other materials, which can help in the production of high-quality vegan leather products. As the demand for sustainable and eco-friendly products continues to rise, India has the potential to become a major player in the production of vegan leather.

 Vegan leather Industries in India :

The production of vegan leather is still a relatively new industry in India, and the number of companies producing it is still limited. However, there are a few cities in India where vegan leather companies are based. Some of the cities where vegan leather industries are available in India include:

Mumbai: Mumbai is home to several companies that produce vegan leather products, including shoes, bags, and accessories. Some of the popular vegan leather brands based in Mumbai include Bourgeois Boheme, Veggani, and Zouk.

Delhi: Delhi is another city in India where vegan leather companies are based. Some of the popular vegan leather brands based in Delhi include NOHIDE, Fae Bikes, and Kanabis.

Bangalore: Bangalore is known for its technology industry, but it is also home to several vegan leather companies. Some of the popular vegan leather brands based in Bangalore include Malai, Aulive, and The Alternate.

Chennai: Chennai is another city in India where vegan leather companies are based. Some of the popular vegan leather brands based in Chennai include Chirita, Vaniqa, and Sui.

It is worth noting that there may be vegan leather companies located in other cities in India as well, and the number of companies and their locations may change as the industry grows and evolves.

 Advantages and Disadvantages of vegan cactus leather:

Advantages of Vegan Cactus Leather:

Sustainable: Vegan cactus leather is an eco-friendly alternative to traditional leather because it doesn't involve animal slaughter, and the cultivation of the cactus plant requires less water than traditional crops.

Durable: Vegan cactus leather is strong and durable, which makes it a good material for various products such as bags, shoes, and furniture.

Biodegradable: Cactus leather is biodegradable and will decompose naturally, making it a more environmentally friendly option than traditional leather that takes a long time to break down.

Hypoallergenic: Cactus leather is hypoallergenic and does not cause skin irritation or allergic reactions like some traditional leather products.

Disadvantages of Vegan Cactus Leather:

Cost: The cost of producing vegan cactus leather can be higher than that of traditional leather, making it more expensive for consumers.

Limited availability: Vegan cactus leather is a relatively new material, and production is limited to a few manufacturers, making it less accessible than traditional leather.

Quality: The quality of vegan cactus leather can vary depending on the production process and materials used. Some types of vegan cactus leather may not be as durable as traditional leather, which can affect the longevity of products made with it.

Processing: The process of creating vegan cactus leather involves a combination of natural and synthetic materials, which can raise concerns about the use of chemicals in the production process.

In conclusion, vegan cactus leather is a sustainable and eco-friendly alternative to traditional leather that has several advantages, including durability and biodegradability. However, it also has some disadvantages, such as limited availability and higher production costs. As the technology for producing vegan cactus leather improves, these drawbacks are likely to decrease, making it an increasingly popular and accessible material.

राजमा : महाराष्ट्रातील रब्बीच्या हंगामात अधिकचे उत्पन्न देणारे शेंगावर्गीय पिक

राजमा हे उष्ण कटिबंध प्रदेशात मोठ्या प्रमाणात पिकवला जातो. आफ्रिका, युरोप आणि अमेरिका येथे याला खूप मोठया प्रमाणात डाळ म्हणून खाल्या जाते. भारतात राजमा हा उत्तराखंड, हिमाचल प्रदेश, कर्नाटक, तामिळनाडू, आणि आंध्र प्रदेश मध्ये पिकवला जातो.

राजमा हे थंड हवामानात येणारे पीक आहे.हे पिक साधारण 75 ते 85 दिवसात तयार होते. त्यामुळे पाण्याची मुबलक प्रमाणात व्यवस्था असल्यास हिवाळ्यामध्ये राजमा आणि उन्हाळ्यामध्ये भुईमुग या पिकास अवलंब करता येतो.राजमा हे पिकाचा वेल मुगासारखे आहे. त्याची उंची गुडघ्या इतकी असते. याचे दाणे घेवडा व काही प्रमाणात येरंड्यासारखी दिसतात. या पिकापासून मिळणाऱ्या दाण्यांचा हॉटेलात भाजीसाठी वापर केला जातो. त्यातून प्रोटीन मोठ्या प्रमाणात मिळतात, त्यामुळे आरोग्यासाठी ते चांगले आहे. याच्या कोवळ्या शेंगाचीही भाजी तयार होते. त्यामुळे बाजारात याला चांगली मागणी आहे. 

लाल रंगाची थोडी गुलाबी असलेली ही किडनी बीन्स (kidney beans) आपल्या शरीरासाठी खूप आरोग्यवर्धक आहे. या बियांची भाजी मोठया आवडीने आपल्याकडे खाल्ली जाते व तितकेच red kidney beans चे आरोग्यासाठी फायदे सुद्धा आहेत. राजमा लाच आपल्या मराठी भाषेत घेवडा असे म्‍हणतात. याला किडनी बीन्स असे म्हणतात. कारण याचा आकार हा किडनी सारखा आहे.

राजमा चे प्रकार :

1) हलका लाल राजमा

हा राजमा बाकी राजमा पेक्षा आकारात थोडा मोठा असतो याला शिजायला 90 ते 120 मिनिट लागतात.

2) काळा राजमा

हा मिडीयम आकार असलेला काळा रंगाचा चा राजमा आहे. हा राजमा खायला गोड असतो

3) गर्ध लाल राजमा

हा राजमा आकारामध्ये थोडा मोठा असतो. याचा वापर जास्त सूप तयार करण्यासाठी केला जातो.

4) नेवी बीन्स

हा राजमा छोटा असतो. याला शिजायला 90 ते 120 मिनिटं लागतात. हा राजमा पण आकाराने छोटा असतो. याला शिजायला फक्त 60 मिनिटे लागतात. लवकर राजमा तयार करायचा असेल तर हा राजमा जास्त वापरला जातो.

5) पिटो राजमा

हा राजमा जास्त प्रमाणात रशिया मध्ये खाल्ला जातो. याचा आकार हा मिडीयम असतो.

जमिनीची निवड व मशागत :

राजमा या पिकास मध्यम ते भारी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमिनी सर्वोत्तम ठरते. चोपण अथवा पाणी साचणारी जमीन या पिकाकरीत निवडू नये. खरीप हंगामातील पिकांची कापणी झाल्याबरोबर राजमा या पिकाचे जास्त उत्पादन मिळण्याकरिता जमीन लोखंडी नागराने किंवा ट्रॅक्टरद्वारे नांगरून नंतर वखराच्या दोन- तीन पाळ्या देवून जमीन भुसभुशीत करावी.

योग्य जातीची निवड :

वेळेवर म्हणजे ऑक्टोबरच्या शेवटच्या आठवड्यात पेरणी करिता व्हीएल 63, एचयुआर 15, पीडिआर 14, एचयुआर 137 या जातीची निवड करावी. उशीरा पेरणी करिता एचयुआर 87 व एचयुआर 137 ह्या जातीची लागवड करावी.

पेरणी :

या पिकाची पेरणी वाणानुसार करावी एचयुआर 15 आणि पीडीआर 14 हे वाण असल्यास दोन ओळीतील अंतर 30 से.मी. त्याचप्रमाणे दोन रोपातील अंतर 10 से.मी. ठेवावे. आणि व्हीएल 63 आणि एचयुआर 137 या वाणाकरीता दोन ओळीतील अंतर 45 से.मी. तर दोन झाडामधील अंतर 10 सेमी. ठेवावे लागणार आहे.

खताच्या मात्रा आणि पाण्याचे नियोजन :

राजमा या पिकाचे भरपूर उत्पादन करिता पेरणीच्या वेळेस 90 किलो नत्र आणि 60 किलो स्फुरद या प्रमाणात रासायनिक खताच्या मात्रा दयाव्यात . पिक फुलोऱ्यात असताना 2 टक्के युरीयाची फवारणी केल्यास उत्पन्नात वाढ होते. राजमा या पिकाला साधारण 7 ते 9 पाळ्या द्यावा लागतात. पेरणी आगोदर पाणी देवून वाफसा आल्यानंतर पेरणी करावी. पेरणीनंतर पून्हा पाणी द्यावे. बियाण्यावर मातीचा कडक थर जमा झाल्यास 3 ते 4 दिवसांन पाणी द्यावे यामुळे बियाणे उगवण्यास मदत होते. नंतर जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे 10 ते 15 दिवसाच्या अंतराने पाण्याच्या पाळ्या घालाव्या लागणार आहे.

राजमा हे एकूण ८० दिवसांचे पीक असून ६५ दिवसात शेंगा (legumes) लागतात. हिरव्या शेंगांनाही स्थानिक बाजारात उचल मिळते. 

बियाण्‍याचे प्रमाण :

प्रति हेक्‍टरी 40 किलो बियाणे लागते. टोकन पध्‍दतीने लागवड केल्‍यास हेक्‍टरी 25 ते 30 किलो बी लागते.

उत्‍पादन :

श्रावण घेवडयाचे हेक्‍टरी उत्‍पादन 27 क्विंटलपर्यंत घेता येते.

काळ्या हळदीची शेती : शेतकऱ्यांसाठी एक शाश्वत उत्पन्नाचे साधन

  काळ्या हळदीची शेती : शेतकऱ्यांसाठी एक शाश्वत उत्पन्नाचे  साधन

काळी हळद शास्त्रीय नाव:

काळ्या हळदीला वनस्पतिशास्त्रात Curcuma cassia आणि इंग्रजीत black jedori म्हणतात. काळ्या हळदीचे कंद किंवा राइझोम सुकल्यावर दंडगोलाकार, गडद रंगाचे कठीण स्फटिक बनतात. राइझोमचा रंग काळा असतो.हळदीचे मुळ म्हणजेच कांडी ही आतून काळी किंवा वांग्याच्या रंगाचे असते. त्याची वनस्पती स्टेमलेस हर्बेसियस आणि 30 ते 60 सेमी उंच आहे. उंच उगवते. पाने वरच्या पृष्ठभागावर निळसर-जांभळ्या मधोमध शिरा असलेली रुंद लॅन्सोलेट आहेत. फुले गुलाबी रंगाची असतात आणि काठावर कोटिलेडॉन असतात.

काळ्या हळदीचा उपयोग:

काळ्या हळदीमध्ये खूप सारे औषधी गुण आहेत. यामुळे ही हळद सामान्य हळदीपेक्षा जास्त किंमती आहे. याची शेती करून जास्तीचा फायदा कमविता येईल. काळ्या हळदीचा वापर औषधे बनविण्यासाठी केला जातो. कॉस्मेटिक उत्पादने बनविण्यासाठी ही हळद वापरतात.ही हळद न्युमोनिया, खोकला, ताप, अस्थमा आदी आजारांवर गुणकारी आहे. याशिवाय या हळदीचा लेप डोक्यावर लावल्यास मायग्रेनपासून दिलासा मिळतो. ल्यूकोडर्मा, मिर्गी सारख्या रोगांवरही ही हळद उपायकारक आहे. सौदर्य वाढविण्यासाठी देखील वापरतात.काळी हळद आपल्या चमत्कारिक गुणधर्मामुळे देश-विदेशात खूप प्रसिद्ध आहे. मजबूत प्रतिजैविक गुणधर्म असलेल्या औषधी वनस्पती म्हणून काळी हळद वापरली जाते. काळ्या हळदीचा उपयोग जखमा, मोच, त्वचा रोग, पचन आणि यकृताच्या समस्या बरे करण्यासाठी केला जातो. हे कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यास मदत करते.

हवामान:

काळ्या हळदीच्या लागवडीसाठी हवामान अनुकूल आहे. त्यासाठी १५ ते ४० अंश सेंटीग्रेड तापमान योग्य मानले जाते. त्याची झाडे दंव देखील सहन करतात आणि प्रतिकूल हवामानातही त्यांचे अनुकूलन टिकवून ठेवतात.

जमिन :

 त्याच्या लागवडीसाठी वालुकामय, चिकणमाती, मटियार, मध्यम जमीन ज्याची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता चांगली आहे. याउलट, चिकणमाती, मिश्र मातीत कंद वाढत नाहीत. त्याच्या लागवडीसाठी, जमिनीत भरपूर जीवाश्म असावेत. पाणी साचलेल्या किंवा कमी सुपीक जमिनीत त्याची लागवड केली जात नाही. त्याच्या लागवडीसाठी जमिनीचा pH. 5 ते 7 च्या दरम्यान असावे.

 लागवडीची तयारी :

सर्व प्रथम, जमिनीच्या वळणाच्या नांगराने शेताची खोल नांगरणी करा. त्यानंतर सूर्यप्रकाश मिळण्यासाठी शेत काही दिवस मोकळे सोडावे. त्यानंतर शेतात योग्य प्रमाणात जुने शेणखत टाकून ते जमिनीत चांगले मिसळावे. खत जमिनीत मिसळण्यासाठी शेताची दोन ते तीन तिरपी करा. नांगरणीनंतर शेतात पाणी टाकून ते स्वच्छ करावे. नांगरणीनंतर जेव्हा शेताची माती वरून कोरडी दिसू लागते तेव्हा पुन्हा शेतात नांगरणी केल्यावर त्यामध्ये रोटाव्हेटर चालवून माती बारीक करावी. त्यानंतर फील्ड लेव्हल करा.

पेरणी काळ :

काळ्या हळदीच्या पेरणीसाठी योग्य काळ हा पावसाळा मानला जातो. पेरणीसाठी सर्वोत्तम वेळ जून-जुलै आहे. मात्र, सिंचनाचे साधन असल्यास मे महिन्यातही पेरणी करता येते.

 बियांचे प्रमाण:

काळ्या हळदीच्या लागवडीसाठी हेक्टरी 20 क्विंटल कंद आवश्यक आहेत. त्याच्या कंदांना लावणीपूर्वी योग्य प्रमाणात बाविस्टिनची प्रक्रिया करावी. कंद बाविस्टिनच्या 2% द्रावणात 15 ते 20 मिनिटे बुडवून ठेवावेत कारण त्याच्या लागवडीत बियाण्यांवर जास्त खर्च होतो.

 पेरण्याची/लावणीची पद्धत :

काळ्या हळदीचे कंद ओळीत लावले जातात. प्रत्येक ओळीत दीड ते दोन फूट अंतर असावे. ओळीत लागवड करावयाच्या कंदांमधील अंतर सुमारे 20 ते 25 सें.मी. पाहिजे कंदांची लागवड जमिनीत 7 सें.मी. खोलवर केले पाहिजे. रोपाच्या स्वरूपात, त्याच्या लागवडीच्या कड्यांमध्ये एक ते दीड फूट अंतर असावे. रिजवरील वनस्पतींमधील अंतर 25 ते 30 सें.मी. पाहिजे प्रत्येक मेंढ्याची रुंदी सुमारे अर्धा फूट ठेवावी.

 खत प्रमाण :

शेत तयार करताना जुने शेणखत मातीत मिसळून झाडांना द्यावे. एकरी 10 ते 12 टन कुजलेले शेण टाकावे. घरी तयार केलेले जीवामृत झाडांना सिंचनासोबत द्यावे.

 कापणी :

काळ्या हळदीचे पीक लावणीपासून २५० दिवसांनी काढणीसाठी तयार होते. कंद खोदण्याचे काम जानेवारी-मार्चमध्ये केले जाते.

उत्पन्न :

त्याची योग्य पद्धतीने लागवड केल्यास एका एकरात सुमारे 50-60 क्विंटल कच्ची हळद म्हणजेच सुमारे 12-15 क्विंटल कोरडी हळद मिळू शकते. 

नफा :

काळी हळद बाजारात सहज 500 रुपयांना विकली जाते.काळी हळद बाजारात फक्त 500 रुपयांना विकली गेली तर 15 क्विंटलमध्ये तुम्हाला 7.5 लाख रुपयांचा नफा मिळेल. बियाणे, नांगरणी, सिंचन, खोदकाम यासाठी तुम्ही अडीच लाख रुपयांपर्यंत खर्च केला तरीही तुम्हाला 5 लाख रुपयांचा नफा मिळेल.

. 

 

चिंच प्रक्रिया उद्योग व त्यासाठी लागणारे बहुपयोगी यंत्रे

 

चिंच प्रक्रिया उद्योग व  त्यासाठी लागणारे बहुपयोगी यंत्रे

प्रास्ताविक :

चिंच हे टॅमरिंडस इंडिका झाडाचे फळ आहे, त्याचा उपयोग खाद्य पदार्थाची चव वाढविणारा घटक किंवा अमचूर सारखा ॲसिड्युलेंट म्हणून केला जातो.चिंच हा कॅसलॅपीनिआसी कुटुंबातील झाड आहे. हे उष्ण कटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय प्रदेशात मोठ्याप्रमाणात वाढते. हिमालय आणि पश्चिम कोरडे प्रदेश वगळता देशातील सर्व राज्यात याची लागवड केली जाते. चिंचेच्या झाडाचा आकार हा मोठा असतो. हा हळू वाढणारा आणि सदाबहार वृक्ष आहे. त्याच्या खोडाचा व्यास १.५ – २ मीटर पर्यंत असतो. तो २०-३० मीटर उंच वाढू शकतो. चिंचेच्या फळांची लांबी साधारणतः ५ ते १४ से.मी. आणि २ सें.मी. रुंद असते. हा एक शेंग प्रकारातील फळ आहे. ज्याला कडक, तपकिरी रंगाचा कवच आहे. फळे पूर्णपणे पिकल्यावर कवच ठिसूळ आणि सहज मोडणारे असते. शेंगामध्ये १ ते १२ मोठे सपाट चकचकीत तपकिरी रंगाच्या बिया असतात.चिंच अलिकडे इंडोनेशिया, तैवान आणि फिलिपिन्समध्ये बोनसाई (कुंड्यामध्ये उगवलेले सजावटीचे झाड किंवा झुडूप कृत्रिमरित्या लहान आकार असलेले झाड) म्हणून लोकप्रिय झाले आहे

चिंचेच्या झाडाचा प्रत्येक भाग, विशेषतः फळ समाजासाठी फायदेशीर आहे. चटणी, लोणचे, केच अप, सॉस, आईस्क्रिम, सरबत आणि लोणच्यामध्ये चिंच फळाचा लगदा महत्वाचा घटक आहे. चिंच ही आयुर्वेद व औषधी प्रणालीमध्ये मोठ्याप्रमाणात वापरली जाते. चिंचेचे पदार्थ हे तापामध्ये शरीर थंड ठेवणारे घटक व औषध म्हणून सर्वत्र ओळखले जातात. चिंचेच्या फळांच्या लगद्याचा उपयोग पाचन, पित्त विकारांवर उपाय म्हणून, उन्हाची झळ, धोत्र्याच्या फुलाची विषबाधा आणि मादक नशा कमी करण्यासाठी केला जातो. चिंचेचे पेय जगभरात लोकप्रिय आहे. मसालेदार चिंचेचे पेय बनविण्याचे सूत्र भारतात विकसित केले गेले आहेत.

चिंचांचा उपयोग :

चिंचांची उत्तम चटणी बनवतात. सॉस व सरबत बनवतात, युरोप, अमेरिकेत चिंचेतील आंबट रसायन वापरून उत्तम आरोग्यदायी पेय बनवितात. कैरीच्या पन्ह्याप्रमाणे चिंचेपासून पन्हे बनवतात. चटकदार भेळ, पाणीपुरी यांसाठी चिंचेचे पाणी वापरतात. याशिवाय अनेक खाद्यपदार्थात चिंचेचा वापर करण्यात येतो. अनेक औषधात चिंचांचा उपयोग करतात. चिंचेची पावडर बनवतात. तिचा उपयोग गोळ्या, बिस्किटे व चॉकलेटमध्ये करतात.

साखर किंवा गूळ मिसळून चिंच खातात. चिंचा वाळल्यावर हाताने सहज सोलल्या जातात. सोलल्यावर बुटुकातून चिंचोका (बी) बाहेर निघतो. तो चवीला तुरट असतो. हा चिंचोका बहुगुणी आहे. त्यात पेक्टिन नावाचे द्रव्य असते. त्याचा जेली व मुरांबा तयार करण्यासाठी उपयोग केला जातो.

चिंचोक्यात पेक्टिन बरोबरच स्टार्च व टॅनिन असते. रानावनात राहणारे आदिवासी चिंचोक्याच्या पिठाची भाकरी करून खातात. तसेच त्या पिठाची खळही बनवितात. चिंचोके भाजून किंवा उकडून खातात. गुरांच्या खड्यात चिंचोक्याच्या पीठाचा वापर करतात. लोकर व रेशीम, इतर धाग्यांचे कापड विणताना चिंचोक्याच्या टरफरलाचा उपयोग केला जातो. घोंगड्यांना खळ देण्यासाठी चिचोक्याच्या टरफलाचा उपयोग केला जातो. घोंगड्यांना खळ देण्यासाठी चिंचोक्यांचा उपयोग केला जातो.

चिंचेचे अनेक औद्योगिक वापरही आहेत. चिंचोके भाजून त्यापासून केलेल्या पिठाचा वापर ब्रेड, बिस्किटामध्येही केला जातो. चिंचोक्याच्या वापर स्टार्च निर्मितीसाठी करतात. स्टार्चचा वापर सुती कापड व घोगड्यांना कडकपणा आणण्यासाठी केला जातो. कातडी कमावण्याच्या उद्योगात चिंचोक्यांच्या काळपट तांबडसर टरफलांचा वापर मोठ्या प्रमाणात केला जातो. तसेच चिंचेचा पाला जनावरे आवडीने खातात. जनावरांचे खाद्य म्हणूनच याचा वापर केला जातो.

चिंचेचे औषधी गुणधर्म :

चिंचफळातला गर रोचक, दाहशामक व रक्तपित्तशामक असतो. लघवीच्या विकारावर चिंचेच्या टरफलांची राख देतात. फुले रक्तसंग्राहक आहेत. चिंचपन्हे पित्त व इतर ज्वरात होणाऱ्या जुलाबावर देतात. लचक-मुरगळा, व्रण बरा होण्यासाठी त्यावर चिंचपाला ठेचून बांधतात. चिंचपाला सारक, रूचकर व रक्तदोषनाशक असतो. त्यात टार्टरिक अॅसिड व क्षारादी औषधी गुणधर्म असतात. पाळीव जनावरांची पचनक्रिया बिघडली असता त्यास चिंचपाला व लिंबपाला मिश्रित चारा खाऊ घालतात.

गुरांची मान व पाय सुजीवर चिंचपाला व वारूळाची माती उकळत्या पाण्यात कढवून त्याचा लेप करतात. पोटात कळा येत असतील, पातळ जुलाब होत असतील तर भाताच्या पेजेत चिंचपाला वाटून ते मिश्रण औषधासारखे द्यावे. त्याने अतिसार थांबतात, असे वैद्यराज सांगतात. पाल्याच्या रसात तुरटी उगाळून त्यात कापडाची पट्टी भिजवून डोळ्यावर बांधल्यास नेत्रविकास बरा होतो. चिंचेच्या कोवळ्या पानांची चटणी व कोशिंबीर फारच रूचकर लागते. चटणीत चवीला गुळ, हिंग व तिखट किंवा हिरवी मिरची वाटून टाकतात.

चिंचफळातल्या चिंलोक्याचेही अनेक औषधी उपयोग आपल्या प्राचीन ग्रंथपुराणात सांगितले आहेत. भोजनानंतर मुखशुध्दीसाठी चिंचोका वापरतात. भाजलेल्या चिंचोक्याची टरफले काढून सुपारीसारखे चूर्ण किंवा तुकडे, भाजलेल्या खारकांचे तुकडे तसेच मीठ व लिंबयुक्त ओवा टाकतात. ही सुपारी चवदार व पाचक असते. चिंचोके वातहारक, रक्तदोषनिवारक व कफनाशक असतात.साल काढलेल्या, भाजलेल्या चिंचोक्याचे चूर्णामध्ये मध व तूपातून चाटण केल्यास कफ व कफाबरोबर रक्त पडण्याचे थांबते. पडजीभ आल्यास चिंचोका थंड पाण्यात उगाळून त्याचा लेप करतात. चिंचोका चूर्ण व हळद थंड पाण्यात मिसळून घेतल्यास गोवर व कांजिण्यात आराम पडतो. चिंचोके कुटून व यंत्रदाबानं चिंचोक्याचे तेल काढतात. ते शक्तीवर्धक असतं. चिंचपाला, चिंचफळ, चिंचोके व चिंचसाल यांचे अनेक औषधी उपयोग आहेत.

चिंच प्रक्रिया उद्योगासाठी लागणारे बहुपयोगी यंत्रे

1.  चिंचेचे टरफल काढणारे यंत्र (डिहलिंग) : 

चिंचेच्या प्रक्रियेमध्ये टरफल काढण्यासाठी मोठ्या मनुष्यबळाची आवश्यकता भासते. वाळलेल्या चिंचेचे टरफल वेगळे करण्यासाठी यंत्र बाजारात उपलब्ध आहे.

या यंत्राला २६० व्होल्ट इतक्या उर्जेची आवश्यकता असून, ते सिंगल फेज किंवा थ्री फेज अशा दोन्ही स्वरुपात उपलब्ध आहे. वजन सुमारे ६० ते ७० किलो आहे. हे यंत्र एक व्यक्ती चालवू शकते. ४०० किलो प्रति तास क्षमतेच्या यंत्राची किंमत ४० हजार रुपयांपासून पुढे आहे.

2. बिया वेगळे करणारे यंत्र (डिसिडींग):

या यंत्रामध्ये हळू फिरणारे दोन स्टेनलेस स्टीलचे रोलर असतात. एक स्थिर बार (छोटा हातोडा) असतो. चिंच स्टेनलेस स्टीलच्या रोलरमध्ये घातल्यानंतर आतील तीक्ष्ण ब्लेडमुळे उभी कापली जाते. रोलर फिरत असतान त्यावर लावलेला बार दाबला जातो. त्यामुळे चिंचेतील बिया बाहेर टाकल्या जातात. चिंच पुढील बाजूने बाहेर काढली जाते. सुट्या झालेल्या चिंचेच्या बिया काढून बादलीमध्ये साठवल्या जातात. बिया विरहित चिंचा ट्रेमध्ये जमा केल्या जातात.

एक व्यक्ती ताशी ४० ते ५० किलो चिंचाच्या बिया काढू शकतो. या यंत्रासाठी ३ एचपी विद्यूत मोटार लागते. त्यातही सिंगल हेड व डबल हेड असे दोन प्रकार उपलब्ध आहेत. थ्री फेजवर चालणाऱ्या या यंत्रासाठी ४ फूट बाय ४ फूट जागा पुरेशी असून, वजन ८० ते ९० किलो असते.

3. उष्णतारोधक साठवण टाकी (इन्सुलेटेड स्टोरेज टॅंक):

संपूर्णपणे स्टेनलेस स्टिलपासून बनलेल्या या उष्णतारोधक टाकीचे उभे आणि आडवे असे दोन प्रकार आहेत.त्यात दोन थर असून बाह्य वातावरणापासून आतील तापमान कमी किंवा अधिक ठेवता येते. प्रामुख्याने याचा वापर शीतकरणासाठी केला जातो.

या यंत्राची क्षमता १००० लिटर व त्यापेक्षा अधिक असते. त्यानुसार त्याच्या किंमती १ लाख रुपयांपासून पुढे आहेत. साध्या टाक्यांच्या तुलनेमध्ये गराची टिकवणक्षमता यात अधिक असते. प्रत्येक वापराआधी टाकी चांगल्या प्रकारे धुवून घेणे गरजेचे असते

4. चिंचेपासून गर काढणारे यंत्र (पल्पर):

मसाला उद्योगासाठी पेस्ट, साॅस,  ज्यूस, प्युरी अशा प्रक्रिया पदार्थासाठी चिंचेच्या गराची आवश्यकता असते. गर काढण्यासाठी पुर्णपणे स्वयंचलीत यंत्र उपलब्ध आहे. टरफल काढलेली चिंच किचिंत ओलसर करुन फीड हॉपरमध्ये टाकली जाते. आतील फीड रोलर्सच्या साह्याने चिंच फिरवली जाते. ब्लेडने चिंच कापून एकमेकांविरुद्ध दिशेने फिरणाऱ्या दोन रोलर्समध्ये चिंचेचा गर घट्ट दाबला जात एका भांड्यामध्ये जमा होतो. चिंचेच्या बिया व तंतुमय भाग रोलर्समधून पुढील बाजूला ढकलला जातो.

सिंगल फेजवर चालणाऱ्या या यंत्रासाठी १ व ३ एचपी क्षमतेची मोटार लागते.  २२० व्होल्ट ऊर्जेवर चालणाऱ्या यंत्रापासून एका मनुष्याच्या मदतीने प्रति तास १०० ते १५० किलो चिंच गर वेगळा केला जातो. त्याचे वजन ४० ते ५० किलो आहे. क्षमतेनुसार यंत्राची किंमत ७० हजार रुपयांपासून पुढे आहे.

5. गर भरणी यंत्र:

हे यंत्र गर, चटणी, साॅस, जॅम, प्युरी, सीरप, लस्सी, श्रीखंड इ. पदार्थ पाऊच, बाटल्या किंवा कपामध्ये भरण्यासाठी वापरतात. हाॅपरमधून प्युरी न्युमॅटिक प्रेशर फिंलीगकडे पाठवली जाते. तेथे त्यावर दाब दिला जाऊन वजन किंवा आकारमानाप्रमाणे योग्य तेवढा भाग बाटलीमध्ये भरला जातो.

अचूक वजनासाठी यामध्ये स्क्रू स्टाॅप कॅलिब्रेटेड स्केल असते. यात आकारमानानुसार ५० मिली ते १००० मिलीपर्यंत गर किंवा द्रव भरता येतो. याद्वारे एक मिनिटामध्ये १५ बाटल्या भरता येतात. संपुर्ण स्वयंचलीत यंत्राची क्षमता ६०० लिटर प्रति तास असून, वजन ६५ किलो आहे. किंमत ८० हजार रुपयांच्यापुढे आहे.

यात माणसांद्वारे चालवण्याचे यंत्रही उपलब्ध असून, त्याच्या किंमती २० हजार रुपयांपासून पुढे आहे. यंत्राला २३० व्होल्ट ऊर्जा लागते. त्याची दाब रचना ०.४ ते ०.६ एमपीए आहे. याद्वारे आपणास १० मिली पासून ते १००० मिली पर्यंत बाटल्या भरता येतात. यंत्राचे वजन सुमारे ४० किलो आहे.

6. बाष्पीभवन किटली (स्टीम जॅकेटेड कॅटल) :

चिंचेचा गर गरम करण्यासाठी व बाष्पीभवनाद्वारे त्यातील पाण्याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी या यंत्राचा वापर होतो. त्याच प्रमाणे एक समान उष्णता आणि वाफेद्वारे चिचेंचे निर्जंतुकीकरणही केले जात असल्याने गर अधिक काळ टिकतो. या किटलीमध्ये अंतर्गंत भाग आणि बाह्य जॅकेट असे दोन भाग असतात. बाहेरून जोडलेल्या बॉयलरद्वारे आतील पोकळ भागात वाफ सोडली जाते. वाफ नियंत्रित ठेवण्यासाठी प्रेशर गेज आणि सेफ्टी वॉल्व असतात.

किटली ही एसडब्ल्यूजी स्टेनलेस स्टीलपासून बनवलेली असते. या किटल्या आपल्या आवश्यकतेनुसार ५० लिटरपासून १००० लिटर प्रति तास क्षमतेच्या उपलब्ध आहेत. या किटलीला १ एचपी क्षमतेची विद्यूत मोटार जोडलेली असते. २२० होल्ट्स, थ्री फेजवर हे यंत्र चालते. अर्ध स्वयंचलीत यंत्र स्टेनलेस स्टीलपासून बनवलेले असते. त्याची किंमत ५० ते ६० हजार रुपयांपासून पुढे आहे.

7. चिंचेची भुकटी करणारे यंत्र  :

विविध मसाले किंवा प्रक्रिया पदार्थांमध्ये चिंचेच्या भुकटीचा वापर केला जातो. यासाठी बिया काढलेली चिंच उन्हामध्ये ८ ते १० दिवस वाळवून, भुकटी करणाऱ्या यंत्राद्वारे दळून घेतली जाते.

हे अर्ध स्वयंचलित पल्व्हरायझर पुर्णपणे स्टेनलेस स्ट्रीलचे बनवले जाते. २४० होल्ट ऊर्जा, सिंगल फेजवर चालणाऱ्या या यंत्राची क्षमता १० ते २५० किलो प्रति तास आहे. या यंत्रासोबत १० किलोची स्टीलची साठवणूक टाकी खालील बाजूला जोडलेली असते. या पल्व्हरायजरची किंमत ३५ हजार रुपये आहे. हे बहुपयोगी यंत्र असून, त्यात चिंच भुकटी सोबत सर्व प्रकारचे मसाले, डाळी, गहू, तांदूळ, बाजरी, मका, नाचणी बारीक करु शकतो.

8.चिंचेचे ठोकळे :

पारंपरिक पद्धतीमध्ये चिंचेचे गोळे बनवून ते साठवले जातात. मात्र, अलिकडे यंत्राच्या साह्याने चिंचेचे साधारण अर्धा किलो वजनाचे ठोकळे बनवले जातात. बिया काढलेल्या या चिंचेच्या ठोकळ्यापासून विविध प्रक्रिया पदार्थ तयार करणे सोपे पडते.  

चिंचेचा ठोकळा बनवणारी यंत्रे स्वयंचलीत व मॅन्युअली अशा दोन्ही प्रकारात उपलब्ध आहेत. यात ५०० ग्रॅम क्षमतेच्या साच्यामध्ये बिया विरहित चिंच टाकली जाते. त्यावर हायड्रॉलिक पद्धतीने दाब टाकला जातो. थ्री फेज, २२० ते २४० व्होल्टवर चालणाऱ्या यंत्राची क्षमता ताशी २०० किलो आहे. यामध्ये मनुष्यबळावर चालणारे यंत्रही उपलब्ध आहे

पांढऱ्या जांभळाची शेती

 पांढऱ्या जांभळाची शेती 

शास्त्रीय माहिती :

शास्त्रज्ञांच्या माहितीनुसार पांढऱ्या रंगाच्या जांभळाचे शास्त्रीय नाव ‘सायझिजियम क्युमिनी’ (Syzygium cumini) असे आहे. ‘मिरटशिए’ नावाच्या कुळातील हे जांभूळ रानमेवा प्रकारात मोडते.हे जांभूळ प्रामुख्याने दक्षिण आशिया आणि आग्नेय आशियामध्ये आढळते. पांढऱ्या रंगाच्या जांभळाची रोपे ओडिशात मिळतात.

जमिन:

पांढऱ्या जांभळाची झाडे पाण्याचा निचरा होणाऱ्या सर्व प्रकारच्या जमिनीमध्ये वाढतात. गायरानाच्या हलक्या व पडिक जमिनीपासून ते सुपीक, मध्यम काळय़ा आणि माळाच्या जमिनीत ही झाडे चांगली वाढतात. . कमी खर्चात, कमी पाण्यात आणि कमी औषधामध्ये हे फळपीक पदरात पडते. फळमाशी आणि खोड अळी हे झाडांचे शत्रू आहेत. त्यापासून झाडाचे संरक्षण करण्यासाठीही जास्त काही करावे लागत नाही. 

हवामान: 

माफक तापमान असलेले वातावरण ही झाडे वाढायला पोषक ठरते.

औषधी  उपयोग

जांभूळ हे तर औषधी गुणधर्मानी युक्त फळ असल्यामुळे त्याचे महत्त्व काही औरच असते. पांढऱ्या रंगाच्या जांभळाचे महत्त्व पारंपरिक जांभळाप्रमाणे आणखी वैशिष्टय़पूर्ण ठरते. आंबट, तुरट, मधूर, रसाळ आणि गरदार अशा या फळामध्ये ‘व्हिटामिन सी’ २२ टक्के तर’’व्हिटामिन ए’ ११ टक्के यासारखे औषधी गुणधर्माचे विविध उपयुक्त घटक आहेत. जांभूळ मधुमेहावर विशेष गुणकारी मानला जातो. जांभळाच्या बियाणांचे चुर्ण मधुमेहावरील उत्तम औषध ठरते. जांभूळ रक्त शुध्द करते. यकृत मजबूत होते. मूत्राशयासारखे आजारही नाहीसे करते. वर्षभर टिकवून ठेवण्यासाठी जांभळाच्या पिकलेल्या फळापासून जेली, सिरप व अन्य उपयुक्त पदार्थ तयार करता येतात. जांभूळ पाचक आहे. जांभूळ झाडाची पाने शरीराच्या स्नायूंचे दुखरेपण कमी करण्यास मदत करतात. साधारणपणे १२ मीटर उंचीच्या एका झाडावर ७०० किलोपर्यंत जांभूळ फळे लगडतात.

बाजारपेठ: 

कमी खर्चात जांभळाचे पीक घेतले जाते. सध्या जांभळाची हार्वेस्टिंग सुरु आहे. ज्याची मार्केटला किंमत 400 रुपये प्रतिकिलो इतकी आहे. यामुळे त्यांना चांगले उत्पादन मिळणार आहे. पांढऱ्या रंगाच्या जांभळात विविध औषधी गुण आहेत. यामुळे याची मागणी देखील जास्त आहे.या फळाची मागणी दिल्ली बेंगलोर मुंबई पुणे यांसारख्या मेट्रो शहरात मोठ्या प्रमाणात असते. या फळाला इतर जांभळापेक्षा अधिक बाजार भाव प्राप्त होत असतो, या पांढऱ्या जांभळाला सुमारे चारशे रुपये प्रति किलोपर्यंत असा दर मिळत असल्याचे सांगितले जाते.

फळ उपलब्ध

पांढरे जांभूळ हे बाहेरून तसेच आतून देखील पांढऱ्या रंगाचे असून यास बाजारामध्ये आता बऱ्याच प्रमाणात मागणी होत आहे. पारंपरिक जांभळय़ा रंगाचे जांभूळ पावसाळय़ात सुरुवातीला खाण्यासाठी उपलब्ध होतात. परंतु पांढऱ्या रंगाचे जांभूळ त्या अगोदरच म्हणजे उन्हाळय़ात शरीर थंड ठेवण्यासाठी एप्रिलमध्येच चाखायला मिळते.

 झाडांचे महत्त्व: 

जगात मधुमेही रुग्ण वरचेवर वाढत आहेत. त्यामुळे जांभळाचे महत्त्वही अबाधित राहणार आहे. शेतीकारणाचा विचार करताना शेतात काय पिकते, यापेक्षा बाजारात काय विकते, हे ज्या शेतकऱ्याला कळते, तोच शेतकरी खऱ्या अर्थाने प्रगतशील म्हणून ओळखला जातो, पांढरे जांभूळ शेती शेतकऱ्यांना प्रगतशील म्हणून ओळख निर्माण करून देताना त्यांची आर्थिक पत वाढविण्यासाठी निश्चितच हातभार उचलण्यास नवा आदर्श ठरण्याची अपेक्षा आहे. विशेषत: नैराश्येतील शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने हा विचार महत्त्वाचा वाटतो.

काळा ऊस' हा शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यास खूप फायदेशीर आहे

काळा ऊस' हा शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यास खूप फायदेशीर आहे

भारतात काळ्या ऊसाची लागवड प्रामुख्याने मध्यप्रदेश, गुजरात आणि दक्षिण भारतातील काही भागात केली जाते. त्याचा फायदा बद्दल बोललो तर ते असंख्य आहेत.त्यामुळे त्याची मागणी अचानक वाढू लागली असून शेतकरी हे त्याच्या लागवडीत अधिक भर घालताना दिसत आहेत. या काळ्या ऊसाच्या अनेक औषधी गुणधर्मामुळे या ऊसाची मागणी आता वाढू लागली आहे. त्यामुळे शेतकरीही त्याच्या लागवडीवर अधिक भर देताना दिसत आहेत.

काळा ऊस. Sugarcane variety that is a little black to purple in colour is commonly referred to as Black sugarcane.

 काळा ऊस हा नेहमीच्या उसापेक्षा वेगळा असतो; ते नेहमीच्या तुलनेत मऊ आणि गोड असते, जे बहुतेक रस आणि साखर किंवा गूळ तयार करण्यासाठी वापरले जाते.

वाशीम शहरापासुन ५ कि.मी अंतरावर काटेपुर्णा आणि पुस नदीच्या पात्रात वसलेले काटा हे गाव महाराष्ट्रात काळ्या ऊसाच्या लागवडीसाठी प्रसिध्द आहे.या गावात उत्पादन घेत असलेल्या काळ्या ऊसाची सर्वत्र चर्चा आहे.१८ व्या शतकात मुंबईचे शिल्पकार म्हणून ख्याती असलेले जगन्नाथ उर्फ नाना शंकर शेठ यांनी खास मॉरिशस या देशातुन काळ्या ऊसाचे वाण आणले होते. कालंतराने तेच वाण काटा या गावातील तत्कालिन शेतकऱ्यांनी मिळवुन ऊस शेती करायला सुरूवात केली. म्हणुनच या ऊसाला मॉरीशियस ऊस असे देखील म्हटले जाते.आरोग्यासाठी अत्यंत लाभदायी असलेल्या काट्याच्या या काळया ऊसाला महाराष्ट्र राज्यासह शेजारील मध्यप्रदेश, तेलंगणा व गुजरात या राज्यातही मागणी आहे.

    काळ्या  उसाचे फायदे :

1) काळ्या उसामुळे पुरळ बरा होतो :-

 अनेकदा आपल्या चेहऱ्यावर आणि शरीरावर काळे पुरळ येतात.यातून सुटका करण्यासाठी लोक कोणते उपाय करतात, किती पैसे खर्च करतात हे अनेकांना माहीत नसते,पण त्याचा फारसा परिणाम होत नाही तुम्हाला किंवा तुमच्या ओळखीच्या एखाद्या व्यक्तीला हा त्रास होत असेल तर तुम्ही त्यांना काळ्या उसाचे सेवन करण्याचा सल्ला देऊ शकता. हे मुरुमे दूर करतो आणि वाढण्यास प्रतिबंध करतो.

2) काळा ऊस सुरकुत्या दूर करतो :-

 वयानुसार चेहऱ्यावर सुरकुत्या येणं सामान्य गोष्ट आहे, पण महिलांना ही गोष्ट अनेकदा आढळते. जर तुम्हीही या समस्येने त्रस्त असाल तर रोज उसाचा रस प्या.त्यामुळे तुमची त्वचा ताणली जाईल आणि सुरकुत्या पडणार नाहीत. चेहऱ्यावर महागडी क्रीम आणि औषधे वापरण्यापेक्षा रोज 1 ग्लास काळ्या उसाचा रस पिणे चांगले.

3) झटपट ऊर्जेसाठी काळा ऊस उत्तम आहे :-

 उन्हाळ्यात लोक लगेच थकतात. कारण उच्च तापमानामुळे अस्वस्थता वाढते. जे तुमच्या शरीरातून जास्त उर्जा घेते आणि तुम्हाला लवकरच थकवा जाणवू लागतो.अशा स्थितीत तुम्ही बाजारात उपलब्ध अनेक एनर्जी ड्रिंकचे सेवन करता, ज्यामुळे तुम्हाला लगेच एनर्जी मिळते. हे तुम्हाला झटपट ऊर्जा देते, परंतु ते तुमच्या शरीराला खूप नुकसान करत. त्यामुळे अचानक साखरेची पातळी वाढते. म्हणूनच झटपट उर्जेसाठी तुम्हीकाळ्या उसाचा रस पिऊ शकता. तुम्हाला ते कोणत्याही रस्त्याच्या चौकात सहज मिळेल आणि ते प्यायलाही खूप चवदार आहे. त्याचाही कोणताही दुष्परिणाम होत नाही.

4) श्‍वासाची दुर्गंधी आणि दातांच्या आजारावर गुणकारी :- 

खाण्याच्या चुकीच्या सवयी मुळे अनेकदा तुमच्या पोटात समस्या निर्माण होतात.त्यामुळे श्वासात दुर्गंधी येण्याची समस्या निर्माण होते. ही समस्या तुम्हाला इतरांसमोर वेगळे पाडू शकते. त्याच वेळी यामुळे वेदना किंवा पायोरियासारखे रोग अनेकदा आपल्या दातांमध्ये आढळतात.ज्या पासून सुटका मिळवण्यासाठी तुम्ही काय करता हे माहीत नाही, पण आता तुम्ही या सर्व गोष्टींपासून सहज सुटका मिळवू शकता. काळ्या उसाचे सेवन केल्याने तुम्ही यापासून सहज सुटका करू शकता.

5) काळा ऊस वजन कमी करण्यास उपयुक्त आहे :-

 अनेकदा लोकांचा असा समज असतो की मिठाई खाल्ल्याने तुमचे वजन वाढते, पण तसे नेहमीच नसते. काळ्या उसाचे सेवन केल्याने तुम्ही तुमचे वजन सहज वाढण्यापासून रोखू शकता. दररोज मर्यादित प्रमाणात याचे सेवन केल्याने तुमचे वाढते वजन रोखण्यास मदत होते.      

आधुनिक ड्रोनची निर्मिती : शेतकऱ्यांना होणार मोठा फायदा

 आधुनिक ड्रोनची निर्मिती : शेतकऱ्यांना होणार मोठा फायदा

.नाशिकच्या सारंग माने या तरुणाने आधुनिक ड्रोनची निर्मिती केली आहे. गेल्या अनेक वर्षांपासून सारंग यासंदर्भात काम करत होता. या ड्रोनमध्ये आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आल्यामुळे शेतकऱ्यांना शेतमाल फवारण्यासाठी फायदा होणार आहे. सारंगने तयार केलेल्या या ड्रोनला शेतकऱ्यांकडून चांगली मागणी आहे.

ड्रोनची वैशिष्ट्ये :

1.या ड्रोनची 16 लिटर कॅपिसिटी आहे.

2. हा ड्रोन वीस फूट उंचीवर जाऊ शकतो.

3. दोन ते पाच किलोमीटर पर्यंत ड्रोनची रेंज आहे. म्हणजे इतकं क्षेत्र तुम्ही फवारणी करू शकतात.

4. या ड्रोनला ऑटो सिस्टीम आहे. एकदा तुम्ही तुमचं फवारणी करण्याचं क्षेत्र रिमोट वरती निश्चित केल्यानंतर ड्रोन      ऑटोमॅटिक पूर्ण क्षेत्र फवारणी करेल.

5. या ड्रोनची बॅटरी तुम्ही 900 वेळा रिचार्ज करू शकता इतकी तिची कॅपिसिटी आहे.

6. या ड्रोनच वजन हलकं असल्यामुळे तुम्ही सहज दुचाकी वरती देखील ड्रोन तुमच्या शेतात घेऊन जाऊ शकता.

7. ड्रोन पूर्णपणे रिमोट कंट्रोल आहे. तुम्ही एका जागेवर बसून सर्व ऑपरेटिंग करू शकता.

8. विशेष म्हणजे कोणत्याही लिक्विडची फवारणी तुम्ही या ड्रोनद्वारे करू शकता.

9. तुम्ही दिवसभरात तुमचं कितीही पीक असेल तरी फवारणी करू शकता.

10. चांगल्या प्रतीचा शेतकऱ्यांना फायदेशीर असा हा ड्रोन आहे.

शेतकऱ्यांसाठी खास सूट

शेतकऱ्यांच हित लक्षात घेता हा ड्रोन तयार केला आहे. त्याच्यामुळे शेतकऱ्यांना ड्रोन कसा परवडेल हे लक्षात घेऊनच किंमत कमी करण्यात आली आहे. साधारण 8 लाख रुपयांचा ड्रोन शेतकऱ्यांना फक्त 2 लाख रुपयांमध्ये विक्री केला जाणार आहे. त्यात शेतकरी गट असेल तर त्यावर 50 ते 75 टक्के सबसिडी दिली जाणार आहे.

जास्त ड्रोन निर्मिती करण्याचे व्हिजन

कृषी उड्डाणमार्फत जास्तीत जास्त ड्रोन निर्मिती करण्याचं  व्हिजन आहे. त्या संदर्भात आम्ही प्रयत्न करत आहोत. नवनवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करून हा ड्रोन  विकसित केला आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना नक्कीच फायदा होणार आहे. या ड्रोनने फवारणी केल्यामुळे  औषधांची देखील बचत होईल. तसेच हा ड्रोन घेतल्यानंतर  शेत माल फवारणी झाला तर इतरांना देखील हा ड्रोन फवारणी करण्यासाठी देऊ शकता. यामुळेपैसे मिळू शकतात.

सारंग माने फोन नं : 9595597583

आधुनिक शेती : शेतात चिया बियाची लागवड, कमी जागेत मिळेल अधिक नफा

 आधुनिक शेती : शेतात चिया बियाची लागवड, कमी जागेत मिळेल अधिक नफा

आजकाल लोक आरोग्याबद्दल अधिक जागरूक झाले आहेत आणि आरोग्याची खास काळजीही घेतात. व्यायामापासून ते सकस आहारापर्यंत लोक फार सतर्क झाले आहेत. या हेल्दी डाएटमध्ये लोकांनी आपल्या ड्रायफ्रूट्समध्ये चिया बियांचा देखील समावेश केला आहे. याची जगात मोठी मागणी आहे आणि भारतात बाहेरून आयात केली जात आहे. तथापि, अनेक शेतकरी पारंपारिक शेती वगळता नवीनवीन प्रयोग शेतीत करीत असून यात चिया बियांचाही समावेश आहे. पारंपारिक शेतीला पर्याय म्हणून शेतकरी चिया बिया देखील लागवड करू शकतात, ज्याला आता सर्वाधिक मागणी आहे 

पारंपारिक शेतीला चांगला पर्याय

पारंपारिक शेतीला पर्याय म्हणून शेतकरी चिया बिया देखील लागवड करू शकतात, ज्याला आता सर्वाधिक मागणी आहे. खास बाब म्हणजे मागणीबरोबरच त्याचे भावही बाजारात जास्त आहेत, त्यामुळे शेतकर्‍यांना चांगला नफा देखील मिळतो. त्यामुळे आपण चिया बियाची लागवड करुन कमी वेळेत चांगला नफा मिळवू शकता.

चिया बियाणे म्हणजे नेमके काय?

चिया बियाणे हे इतर खाद्य बियाणा प्रमाणेच आहेत. त्यांच्यामध्ये असलेल्या पोषक आणि औषधी गुणधर्मामुळे खाण्यामध्ये त्याचा वापर करतात. आरोग्या संबंधित समस्या दूर करण्यासाठी याचा अधिकचा उपयोग होतो. चिया बियाणांचा आकार खूप बारीक असून बियाणांचा रंग हा पांढरा, तपकिरी किंवा काळा असतो

महागड्या दराने होते विक्री

अगदी पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी गेल्या वेळी आपल्या ‘मन की बात’ कार्यक्रमात याचा उल्लेख केला होता. वास्तविक, या बिया 1000 ते 1200 रुपये प्रति किलो दराने ऑनलाईन विकल्या जात आहेत आणि तेही महागड्या दराने शेतकऱ्यांकडून विकत घेतले जात आहे. या बिया फारच लहान दिसतात, ती पांढरी, तपकिरी आणि काळ्या रंगाची असून शरीराला ऊर्जा देण्यासाठी हा एक चांगला ऊर्जा स्त्रोत मानला जातो. हे मुळात मेक्सिकन पीक आहे.

कसे सुरू करावे?

पिकाला तणांच्या प्रादुर्भावापासून वाचवण्यासाठी हाताच्या सहाय्याने शेतात 2-3 वेळा तण काढून टाकावे. शेतात लागवडीनंतर 10-15 दिवसांच्या आत वृक्षारोपणही करावे. त्याची लागवड तयार करण्यास 90 ते 120 दिवस लागतात. चिया बियाणांची लागवड केल्यापासून तीन महिने 15 दिवसांमध्ये उत्पादन मिळते.लागवडीनंतर 40-50 दिवसातच पिकामध्ये फुले येतात आणि 25-30 दिवसांत बिया पिकवून तयार करतात. पीक पिकताना वनस्पती आणि तुरे पिवळे होतात. पिकाची कापणी केली जाते व ती साफ केली जाते व सुकविली जाते आणि बाजारात विकली जाते.

कोणत्या मातीत येते हे पीक?

बर्‍याच अहवालांमध्ये तज्ज्ञांच्या माध्यमातून असे म्हटले गेले आहे की त्याची लागवड सर्व प्रकारच्या जमिनीमध्ये सहज करता येते. तथापि, हलकी माती असलेल्या मातीमध्ये त्याचे पीक चांगले आहे. तसेच यामध्ये कीटकनाशकांची फारशी गरज नसते आणि शेणखतदेखील यासाठी फार प्रभावी आहे.

किती बियाणे आवश्यक?

एक एकरसाठी सुमारे 4-5 किलो बियाणे आवश्यक आहे. यानंतर, एकरी 7 क्विंटलपर्यंत उत्पादन मिळते. ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर महिन्यात याची पेरणी केली तर चांगले उत्पन्न मिळते असे म्हटले जाते.

चिया बियाणांमध्ये औषधे गुणधर्म

चिया बियाणांमध्ये ओमेगा 3 फॅटी अॅसिड असते, चिया बियाणांमध्ये पोटॅशियम, फायबर, कार्बोहायड्रेट, प्रोटीन, जस्त, तांबे, सोडियम फॉस्फरस, मॅगनिज आदी पोषक तत्त्व असतात. यामुळे चिया बियाणांना अधिकची मागणी असते. विशेष म्हणजे बारामाही महिने या बियाणांना मागणी असते. त्यामुळे दर हे टिकून असतात. कमी वेळेत अधिकचे उत्पन्न यासाठी हा योग्य पर्याय असून या भागातही उत्पादन घेता येत

चिया बियांचे प्रकार 

चिया बियांचे मुख्यतः दोन प्रकार आहेत; पांढऱ्या आणि काळ्या बिया, जरी दोन्हीमध्ये पौष्टिक फरक इतका किरकोळ आहे की बहुतेक जण त्यांना पूर्णपणे समान मानतात.

1) काळ्या चिया बिया:

काळ्या चिया बियांमध्ये पांढऱ्या बियाण्यांपेक्षा थोडे अधिक प्रथिने असतात आणि ते पांढऱ्या जातीपेक्षा जास्त उत्पन्न देतात.

2) पांढरे चिया बियाणे:

काळ्या बियाण्यांपेक्षा पांढऱ्या बियांमध्ये ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड जास्त असते. हे फरक अनेकदा अगदीच किरकोळ असतात आणि ते सापडतही नाहीत, परंतु सार्वजनिक प्राधान्यांबद्दल, काळ्या बियांचा वापर मुख्यतः बियाणे किंवा तेल म्हणून केला जातो तर पांढरे चांगले पीठ किंवा जेवण बनवतात.

चिया बियांचे फायदे

1. चिया सीड्स हे ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड आणि सहा फॅटी अॅसिडचे समृद्ध स्रोत आहेत जे मेंदूच्या आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत.

2. चिया बिया ऑस्टिओपोरोसिस रोखण्यास मदत करतात.

3. कॅल्शियम आणि मॅंगनीजसाठी शिफारस केलेल्या दैनंदिन सेवनाच्या 18% चीया बियांच्या सर्व्हिंगमध्ये असतात, जे तुम्हाला निरोगी हाडे आणि तोंडी आरोग्य राखण्यास मदत करतात.

4. ते बद्धकोष्ठताचा सामना करण्यास मदत करतात

5. प्रथिने सामग्रीच्या बाबतीत चिया बियाणे जवळजवळ अंड्याच्या मूल्यासारखेच असतात, म्हणून ते शाकाहारी लोकांसाठी प्रथिनांचा एक उत्तम स्रोत बनवतात आणि त्यात कोणतेही कोलेस्ट्रॉल नसते.

6. चिया बियांमध्ये भरपूर फॉस्फरस असते आणि पेशी आणि ऊतींच्या वाढीसाठी आणि दुरुस्तीसाठी शरीराला प्रथिने संश्लेषित करण्यासाठी हा घटक आवश्यक असतो.

7. मेक्सिको, अर्जेंटिना, बोलिव्हिया आणि पेरूमध्ये चिया बियांचे सर्वाधिक उत्पादन दर नोंदवले जातात.

8. इन्सुलिनच्या प्रतिकाराशी लढा देऊन चियाचा रक्तातील साखरेवर स्थिर प्रभाव पडतो.

9. चिया बिया पूर्णपणे ग्लूटेन मुक्त असतात

10.फक्त एक चमचा चिया बियांमध्ये 5 ग्रॅम फायबर असते.

11.चिया बिया अंड्यांचा उत्तम पर्याय आहेत.

12.फ्लॅक्ससीडपेक्षा चिया बियाणे वापरणे खूप सोपे आहे.

13.चिया बिया हे अँटिऑक्सिडंट्सचे समृद्ध स्त्रोत आहेत जे मुक्त रॅडिकल्सच्या उत्पादनाशी लढा देतात, जे कर्करोगास कारणीभूत ठरतात.

14.चिया बिया मधुमेहाच्या रुग्णांमध्ये रक्तदाब सुधारतात आणि एकूण, एलडीएल आणि ट्रायग्लिसराइड कोलेस्टेरॉल कमी करताना चांगले कोलेस्ट्रॉल देखील वाढवतात.

15.ट्रिप्टोफॅन झोपेच्या तीव्र इच्छाशक्तीसाठी जबाबदार असताना, चिया बिया भूक, झोप आणि मूड सुधारतात.

16.चिया बियांना मिश्रणाची आवश्यकता नसते आणि ते कच्चे खाल्ले जाऊ शकतात, लापशी, पुडिंग्ज आणि स्मूदीमध्ये जोडले जाऊ शकतात.

बायो-व्हिलेज : सिक्कीमची सेंद्रिय ‘तपश्चर्या’

 बायो-व्हिलेज : सिक्कीमची सेंद्रिय ‘तपश्चर्या’

भारतातील कीटकनाशकांची उलाढाल २०२०पर्यंत ४८४ अब्ज रुपयांपर्यंत पोहोचेल, असा अंदाज ‘केन रिसर्च’च्या ताज्या अहवालात वर्तवण्यात आला आहे. देशात कीटकनाशकांचा वापर किती व्यापक प्रमाणात आहे, याचा अंदाज येण्यासाठी ही आकडेवारी पुरेशी आहे. कीटकनाशके, खते, तणनाशके अशा रसायनांच्या शेतीमध्ये होत असलेल्या अनिर्बंध वापरामुळे तयार होणाऱ्या शेतीमालातही त्यांचे अंश उतरतात. जमीन आणि पाण्याचे स्रोतही प्रदूषित होतात. कीटकनाशकाचे अंश असलेले अन्नपदार्थ खाणे मानवी शरीराला धोकादायक असते. हा धोका अगदी कर्करोगासारख्या विकारात परिवर्तित होऊ शकतो किंवा जनुकीय पातळीपर्यंत पोहोचून पुढच्या पिढीत व्यंगही निर्माण करू शकतो. शिवाय मधमाशांसारखे उपयुक्त कीटक मारले गेल्यामुळे, नियंत्रित न होणारी तणे वाढल्यामुळे नैसर्गिक चक्राची हेळसांड होते आहे. भारतीय आंबा, तसेच अन्य शेतीमालाला परदेशातून नाकारले जाण्यासारखे प्रकार रसायनांच्या अतिवापरामुळेच घडतात.

सिक्कीममधील बहुतांश शेतकरी नैसर्गिक शेतीच करत होते. तेथील रासायनिक खतांचा वापर प्रति हेक्टरी केवळ ५.८ किलो एवढाच होता. त्यामुळे खतांचा सर्वांत कमी वापर करणाऱ्या राज्यांमध्ये सिक्कीमचा तिसरा क्रमांक लागत होता. शिवाय १५ हजार हेक्टरवर घेतल्या जात असलेल्या वेलची उत्पादनासाठी कधीही रासायनिक खते वापरण्यात आली नव्हती. तेथील पावसावर केल्या जाणाऱ्या शेतीची उत्पादकता कमी होती. त्यामुळे सेंद्रिय शेती राबवण्यासाठी अनुकूल वातावरण तिथे होते. 

 राज्याची अत्यंत संवेदनशील अशी परिसंस्था जपण्याच्या दृष्टीने सरकारने राज्यातील सगळीच शेती सेंद्रिय बनवण्याचा मानस २००३मध्ये विधानसभेत बोलून दाखवला आणि त्याचा ठराव मंजूर करण्यात आला आणि कृती आराखडा तयार करण्यात आला. त्यामध्ये उद्दिष्टे ठरवून नियोजन करण्यात आले. सेंद्रिय शेतीचे धोरण तयार करण्यात आले. १७ सप्टेंबर २००३ रोजी सिक्कीम राज्य सेंद्रिय शेती मंडळही स्थापन करण्यात आले. २००३मध्येच रासायनिक खतांवर अनुदान देणे बंद करण्यात आले. खतांची किरकोळ विक्री करणाऱ्यांना दिले जाणारे वाहतूक, हाताळणी अनुदान आणि कमिशन २००६-०७पासून बंद करण्यात आले. रासायनिक खतांचा वापर पूर्णपणे थांबवून त्या जागी टप्प्याटप्प्याने सेंद्रिय खतांचा वापर केला जाण्यासाठी सात वर्षांचे नियोजन करण्यात आले.

         बायो-व्हिलेज विकसित करण्यासाठी गावे दत्तक घेणे, गांडूळ खत तसेच कम्पोस्ट खत तयार करण्यासाठी अनुदान देणे, जैविक खते, तसेच प्रमाणित सेंद्रिय खतांची उपलब्धता करणे, यांसारखे उपक्रमसिक्कीम सरकारने राबवले. ‘बायो-व्हिलेज’ म्हणून विकसित करण्यासाठी सरकारने २००९पर्यंत शंभरहून अधिक गावे दत्तक घेतली आणि त्याचा फायदा १० हजारांहून अधिक शेतकऱ्यांना झाला. नाझिताम आणि मेलिदारा येथील सरकारी शेतांचे रूपांतर ‘ऑरगॅनिक फार्मिंग सेंटर ऑफ एक्सलन्स’मध्ये करण्यात आले. सेंद्रिय शेतीतील विविध प्रयोग तेथे केले जाऊ लागले आणि त्याची प्रात्यक्षिकेही शेतकऱ्यांना दाखवली जाऊ लागली.

सेंद्रिय शेतीचे मुख्य तत्त्व म्हणजे होता होईतो आपल्या शेताच्या बाहेरील गोष्टींवर अवलंबून राहायचे नाही. म्हणजे काय, तर गायी-गुरांच्या शेणापासून, शेतातल्या काडीकचऱ्यापासून कंपोस्ट किंवा गांडूळखत तयार करायचे, कीटकनाशके वापरायची वेळ आलीच, तर शेताच्या बांधावरच्या कडुनिंबासारख्या झाडांपासून ती तयार करायची, शेतीसाठी लागणारे बियाणे आपल्याच शेतात तयार करायचे, इत्यादी इत्यादी. हीच गोष्ट ओळखून शेतकऱ्यांना स्वयंपूर्ण बनवण्यासाठी सिक्कीम सरकारने प्रशिक्षण कार्यक्रमांवर भर दिला. शिवाय त्यापेक्षा अधिक जी उत्पादने लागतील, ती सरकारी माध्यमातून विश्वासार्ह पद्धतीने उपलब्ध करून देण्यात आली. मातीची समृद्धता वाढवण्यासाठी हिरवळीच्या, तसेच जैविक खतांच्या वापरावर भर देण्यात आला. त्याशिवाय बायोडायनॅमिक फार्मिंग, ऋषी कृषी, पंचगव्य शेती, नैसर्गिक शेती आदी पद्धतींमधील काही गोष्टींचाही त्यात समावेश करण्यात आला. बीजनिर्मितीसाठी प्रोत्साहन देऊन ते कार्यक्रम राबवण्यात आले. माती परीक्षण प्रयोगशाळा, एकात्मिक कीड व्यवस्थापन प्रयोगशाळा, पॅकेजिंग युनिट्स, संशोधन केंद्रे आदींची उभारणी, तसेच प्रशिक्षण आणि क्षमतावृद्धी आणि शालेय विद्यार्थ्यांना शिक्षण असे उपक्रम सिक्कीम सरकारने राबवले. त्यासाठी टप्प्याटप्प्याची उद्दिष्टे ठरवण्यात आली आणि ती गाठण्यासाठी प्रमाणिक प्रयत्न करण्यात आले. सरकारने शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेतीसाठी उद्युक्त केले, प्रोत्साहन दिले आणि त्यांच्या पाठीशी ठामपणे उभे राहिले.

सेंद्रिय शेतीमालाला नेहमीपेक्षा चार ते सहा पट अधिक किंमत मिळते. त्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढणार; रसायनांचा वापर नसल्यामुळे शेतीत शाश्वतता राहणार; सेंद्रिय शेती पाहण्यासाठी पर्यटनात वाढ होणार; प्रदूषके नसल्याने शेतीमाल आरोग्यदायी असणार; निसर्गाचे रक्षण होणार आणि बाह्य घटकांवरील अवलंबित्व संपल्याने शेतकरी स्वयंपूर्ण होणार, अशा अनेक गोष्टी सेंद्रिय शेतीमुळे सिक्कीममध्ये साध्य होणार आहेत.

सेंद्रिय शेती ही काळाची गरज आहे. तिला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकारी प्रयत्न तर हवेतच; मात्र शेतकऱ्यांचीही साथ महत्त्वाची आहे. 

सोनचाफा फुलशेती

 सोनचाफा फुलशेती

सोनचाफा हा चाफ्याचा भारतीय प्रकार भारतात हिमालयापासून तामिळनाडू आणि सह्याद्रीपासून पूर्वेकडील सर्व राज्यांत दिसून येतो. या वृक्षाचे शास्त्रीय नाव मिकेलिया चंपका (Michelia champaca) आहे. कूल मॅग्नोलिएसी. सोनचाफ्याची सोनेरी पिवळ्या रंगाची फुले दाट अशा पर्णसंभारात लपलेली असतात. सुवर्णचंपक या नावानेही हे फूल ओळखले जाते.

रूप, रंग आणि गंध या सगळ्याच बाबतीत फुलांमध्ये तुलना सुरू केली तर सोनचाफा  पहिल्या रांगेत आपले मानाचे स्थान राखून असेल यात शंकाच नाही.अनादि काळापासून भारतीय साहित्य आणि आयुर्वेदात सोनचाफ्याचे संदर्भ सापडतात. सोनचाफ्याचा सुगंध अक्षरश: वेड लावतो. रूप आणि रंगदेखील तसाच मनाला वेड लावणारा. पिवळ्याधम्मक केशर किंवा हापूसच्या आंब्याच्या रंगाची ही फुले खूप सुंदर दिसतात. सफेद, फिक्कट पिवळा ते गडद पिवळा अशा वेगवेगळ्या रंगछटांमध्ये सोनचाफ्याची फुले आढळतात.

१० अंश सेल्सियस तापमानापासून ते ३५-४० अंश सेल्सियस तापमानातदेखील सोनचाफ्याचे झाड उत्तम वाढते. त्याची उंची साधारण ५० मीटपर्यंत असू शकते. सदाहरित असल्याने सावलीसाठी तर हा वृक्ष उपयोगी येतोच; परंतु त्याला येणाऱ्या सुगंधी व सुंदर फुलांमुळे घराच्या, शाळेच्या, मंदिराच्या परिसरात तसेच उद्यानात लागवड करताना सोनचाफ्याला झुकते माप मिळते. याची फुले मोठी असून, देठ छोटा असतो. फुले कधीच गुच्छात येत नाहीत. फुलात लहान-मोठय़ा मिळून साधारण १५-२० पाकळ्या असतात. 

या फुलांना खूप सुंदर सुगंध येतो. फुले सुकली तरी हा सुगंध बरेच दिवस टिकून राहतो. हार, वेण्यांमध्ये तसेच आरास करण्यासाठी ही फुले वापरली जातात. या फुलांपासून सुगंधी तेल तयार केले जाते. अत्तर, अगरबत्ती, साबण यांमध्ये ते वापरले जाते. शिवाय या तेलाचा पुष्पौषधीमध्येदेखील वापर केला जातो. सोनचाफ्याचा आल्हाददायक सुगंध तणाव दूर करून वातावरण प्रसन्न करतो. या झाडाच्या आसपास हा सुगंध नेहमी दरवळत असतो. सोनचाफ्याची फुले आणि कळ्या औषधी असून ती अनेक रोगविकारांमध्ये वापरली जातात. तापविकारावर ही फुले गुणकारी असून जळजळ, मळमळ यांवरदेखील ती वापरली जातात. याच्या कळ्या काचेच्या बाटलीत भरून त्यात पाणी घालून साठविल्या जातात. त्या वर्षांनुवर्षे टिकतात. शोपीस म्हणून या बाटल्या घरात, कार्यालयात ठेवल्या जातात.

सोनचाफ्याची पाने हिरवी आणि आकाराने मोठी असतात. या पानांपासूनदेखील तेल काढले जाते. पोटात होणारी जळजळ तसेच पोटशूळावर पानांचा रस मधातून दिला जातो. तसेच पानांचा काढा सांधेदुखीवर गुणकारी आहे. याच्या झाडाचे खोड मोठे असून त्याचा रंग काहीसा पांढरट किंवा राखाडी असतो. तापविकारांवर याच्या सालीचे चूर्ण वापरले जाते. तसेच मधुमेहावरदेखील याच्या सालीपासून बनवलेल्या काढय़ाचे प्रयोग केले जातात. सोनचाफ्याची मुळे रेचक असून, पोट साफ होण्यासाठी जी औषधे बनविली जातात त्यात यांचा वापर केला जातो.

याचे लाकूड मजबूत असल्याने त्याचा वापर खेळणी आणि शोभेच्या वस्तू बनविण्यासाठी केला जातो. फूल गळून पडले की याला छोटय़ा छोटय़ा फळांचे घोस येतात. प्रत्येक फळात एक बी असते. याच बियांपासून नवीन रोपे तयार केली जातात. सोनचाफ्याचे कलमदेखील करतात. बियांपासून केलेल्या झाडाला फुले येण्यासाठी साधारण १०-१२ वर्षांचा कालावधी लागतो. पण कलमी झाडाला लवकर फुले येतात. साधारण वर्षभर याला फुले येतात. पण पावसाळ्यात विशेष बहर असतो. कळ्या काढायला सोपे पडावे म्हणून याची वाढ नियंत्रित ठेवली जाते. त्यासाठी त्याची छाटणी करतात. पायांच्या टाचांना ज्या भेगा पडतात त्यासाठी  सोनचाफ्याच्या बियांपासून औषध तयार केले जाते. सोनचाफ्याची फुले भगवान विष्णूच्या पूजेत वापरली जातात.

इतर पारंपरिक शेतीबरोबरच आपल्या देशामध्ये फुलशेती बऱ्यापैकी होत आहे. त्यामध्ये गुलाब, जरबेरा, कार्नेशन, शेवंती, मोगरा, जाई-जुई, लिली यांसारख्या फुलांना फुलांच्या बाजारपेठेमध्ये चांगली मागणी असून, आतापर्यंत काहीसे दुर्लक्षित व फुलशेतीमध्ये विशेष लागवड नसलेले सोनचाफ्याचे झाड.

अशा दुर्मिळ सोनचाफ्यांची गुणवैशिष्ट्ये ओळखून त्याची कलमे करून अभिवृद्धी केल्यास अशा जातिवंत कलमांपासून आपणास फुलांचे उत्पादन घेणे शक्‍य आहे. कलमांची लागवड केली असता अशा झाडांपासून लवकर व झाडांची कमी उंची ठेवून आपणास फुलांचे उत्पादन घेता येते. यापासून आपणास फुले विकून पैसे तर मिळतातच, परंतु चाफ्याच्या सुगंधाने मन उल्हसित राहून ताणतणावांपासून मुक्त राहण्याचा आनंद मिळतो तो वेगळाच.

फुलशेतीसाठी सोनचाफा लावताना त्याची निवड करणे हे फार महत्त्वाचे आहे. सोनचाफ्यामध्ये अनेक प्रकार असून, त्यांना फुले येण्याचा कालावधी वेगवेगळा आहे. यामध्ये प्रकारांबरोबरच फुलांचा रंगही वेगवेगळा असतो. त्यामुळे फुलांच्या बाजारामध्ये दराचा ग्राहकाचा व टिकाऊपणाचा विचार करून सोनचाफ्याची लागवड करावी. यासाठी गडद पिवळा व गडद केशरी किंवा सिमाचल केशरी यांची कलमे लावावीत.सर्वच चाफ्याच्या झाडांची पाने जवळपास एकसारखीच असल्याने त्यांना जातीनुसार ओळखण्याची सुविधा नाही.

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातल्या वेताळ बांबर्डे गावच्या वेलणकरांनी मात्र त्याचा अभ्यास केला, प्रयोग केले, नवनवे प्रकार सर्वांसमोर आणले. सर्व प्रकारच्या सोनचाफ्यांची फुलांसाठी लागवड करून खास सोनचाफ्याचे शेतकरी म्हणून ओळख निर्माण केली आहे

लागवडीचा काळ

पाण्याची बारमाही सोय असल्यास कोणत्याही हंगामामध्ये लागवड करता येते. कलम लावताना खड्डा 60 सेंमी द 60 सेंमी. द 60 सेंमी, असा खणून त्यामध्ये कुजलेले कंपोस्ट खत, गांडूळ खत व शेणखताने अर्धा भरावा. दोन झाडांमधील अंतर 3 मीटर व दोन ओळींमधील अंतर 3 मीटर ठेवावे. कलमाचा डबा अथवा पॉलिथिन बॅग हलकेच काढून मुळांना इजा न करता कलम लावावे. कलमाचा जोड असलेला भाग जमिनीच्या वर ठेवावा, तसेच जोडाजवळ मूळरोपाला येणारे फुटवे वेळोवेळी काढावेत. 3 द 3 मीटर याप्रमाणे लागवड केली असता एका आरला 10 झाडे बसतात. एकरी 400 व हेक्‍टरी 1000 कलमांची लागवड करता येते.

खते व पाणी व्यवस्थापन

झाडांना वेळोवेळी शेण खत, गांडूळ खत व स्टेरामिल ही खते वाढीनुसार द्यावीत. जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे पाणी द्यावे. पावसाळ्यात कलमे लावलेल्या जागेमध्ये कोठेही पाणी साठून राहणार नाही याची काळजी घ्यावी.एक वर्षानंतर या कलमांना कळ्या येऊन फुले येऊ लागतात. सुरवातीस हे प्रमाण कमी जास्त असते. दोन वर्षांनंतर झाडांची वाढ जोमदार झाल्यावर प्रत्येक झाडाला सरासरी 15 ते 20 फुले येतातच. फुले येण्याचा कमी जास्त काळ वगळता वर्षातून 180 दिवस फुले मिळतात.

तीन वर्षानंतर झाडे चांगलीच जोमाने वाढून फुलांचे प्रमाण वाढते. झाडे अस्ताव्यस्त वाढून दाट होऊ नये यासाठी त्यांची छाटणी करून झाडे लहान ठेवता येतात. यामुळे फुले काढणे सोयीचे होते.

फुलांची काढणी

सकाळी लवकर फुले काढून ती जवळच्या बाजारामध्ये 3-4 तासातच पाठवावी. उन्हाने व धक्‍क्‍याने हे नाजूक फूल कोमेजते. यामुळे काढणी व विक्री या गोष्टी त्वरेने होणे महत्त्वाचे आहे. अशा फुलांना व्यापाऱ्यांकडून शेकडा 30 ते 40 रुपये दर मिळतो. सणासुदीच्या काळामध्ये यापेक्षा जास्त दर मिळतो. मेहनत व मशागतीचा खर्च वजा जाता हेक्‍टरी वार्षिक एक लाख रुपये तरीउत्पादन मिळते. ही फुले दादर, पुणे, स्थानिक फूलबाजारात विकली जातात.

वर्षभर मागणी

>सोनचाफा आणि जास्वंदीला मुंबईच्या दादर फुलबाजारात वर्षभर मागणी असते.

>सोनचाफ्याला किमान ६० रुपये शेकडा ते कमाल ६०० रुपये शेकडा भाव मिळतो. गणेशोत्सव-नवरात्रात वर्षातला सर्वोच्च दर मिळतो.

>सूर्योदयानंतरच सोनचाफा उमलतो. आधी तोडलेल्या कळ्या उमलत नसल्याने चोरीची भीती नाही.

चार एकरांतून थंडीत पाच-सहा हजार आणि उन्हाळ्यात ३०-३५ हजार फुले मिळतात.